آقای عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۷۶ـ ۱۳۵۵ق) معروف به آیت الله مؤسس از
مراجع تقلید شیعه، بنیانگذار و زعیم حوزه علمیه قم از سال ۱۳۰۱ش تا ۱۳۱۵ش بود
آقای عبدالکریم حائری در خانواده‌ای مذهبی در مِهرجِرد میبد در سال ۱۲۷۶ق به دنیا آمد.
پدرش، محمدجعفر، را فردی متدین و پرهیزکار توصیف کرده‌اند
آقای حائری سال‌های طولانی در حوزه علمیه کربلا، سامرا و نجف تحصیل کرد.
او در سال ۱۳۳۳ق/۱۲۹۳ش برای همیشه به ایران بازگشت و در ابتدا به اداره
حوزه علمیه اراک مشغول شد. آیت‌الله حائری در سال ۱۳۴۰ق (۱۳۰۱ش) به دعوت
عالمان قم، به آن شهر رفت و با شکل دادن به حوزه علمیه قم و بر عهده گرفتن
ریاست آن، در قم ماندگار شد
حائری در دوران ریاست حوزه قم بیش از هر چیز به برنامه‌ریزی برای
تثبیت و پیشرفت حوزه می‌اندیشید. تحول در روش‌های آموزش در حوزه،
تخصصی شدن ابواب فقه، توسعه دامنه معلومات دانش‌پژوهان حوزه،
حتی آموزش زبان‌های خارجی، و به طور خلاصه تربیت محقق و مجتهد،
از برنامه‌های او بود
حائری خود را در معرض مقام مرجعیت قرار نداد و پس از وفات
سیدمحمدکاظم یزدی (۱۳۳۷ق/۱۲۹۸ش) دعوت برای رفتن به عتبات و
پذیرش مرجعیت شیعه را نپذیرفت و اقامت در ایران را وظیفه خود خواند.
با این حال با افزایش شهرتش در قم، بسیاری از ایرانیان و برخی شیعیان سایر
کشورها از مقلدان او شدند.
در اواخر عمر، ناچار به حضور در امور
سیاسی شد؛ او به مسئله کشف حجاب (۱۳۱۴ش) اعتراض کرد و تا زمان
درگذشت، مناسباتش با رضا شاه پهلوی تیره بود.
حائری در امور اجتماعی نیز فعال بود و از جمله کارهای عام المنفعه او تأسیس بیمارستان
سهامیه قم و تشویق به ساختن بیمارستان فاطمی قم بود
شیخ عبدالکریم حائری در ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۵۵ق (۹ بهمن ۱۳۱۵) پس از حدود ۱۵ سال اقامت در قم
درگذشت
با وجود محدودیت‌های حکومتی، پیکر او تشییع باشکوهی شد و آیت الله سید صادق قمی
بر او نماز خواند و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
==========================
خدارحمت کند این بزرگ مرد را زیرا من مدیون این عالم بزرگوار هستم .